Frenotomia to chirurgiczny zabieg wykonywany najczęściej u noworodków, niemowląt, ale też u dzieci starszych i osób dorosłych. Zaleca się go wówczas, gdy lekarz, logopeda czy doradca laktacyjny zdiagnozują zbyt krótkie wędzidełko podjęzykowe, bądź krótkie wędzidełko wargi górnej. Zabieg przeprowadza lekarz i to ostatecznie on podejmuje decyzję o frenotomii.
Objawy skróconego wędzidełka – jak je rozpoznać?
Wskazaniem do diagnozy najczęściej są problemy podczas karmienia piersią, a także nieprawidłowości w rozwoju mowy. Zauważenie niepoprawnej budowy wędzidełka u noworodków jest dosyć łatwe, ponieważ utrudnia ono karmienie piersią. Dziecko nie jest w stanie podnieść i docisnąć językiem brodawki, co sprawia, że ssanie jest nieefektywne. W rezultacie dziecko płacze w trakcie jedzenia i słabiej przybiera na wadze[1].
W dalszej kolejności wskazaniem do diagnozy są problemy z uzębieniem (diastema), wadami zgryzu czy tez rozwojem twarzoczaszki. Zabieg jest prawie bezbolesny i trwa zaledwie kilka minut.
Wędzidełko językowe – charakterystyka i funkcje
Wędzidełko podjęzykowe jest fałdem tkankowym, łączącym dolną powierzchnię języka z dnem jamy ustnej. Zbudowane jest z luźnej tkanki łącznej z domieszką włókien kolagenowych i elastyny. Funkcją wędzidełka jest utrzymywanie prawidłowego napięcia języka – niezbędnego do prawidłowych funkcji oddychania, ssania, żucia, gryzienia, które umożliwiają prawidłowe jedzenie, a także artykulację. Ta nieprawidłowa budowa anatomiczna języka nazywana jest w piśmiennictwie medycznym i logopedycznym ankyloglosją[2].
Właściwie rozwinięte wędzidełko pozwala na swobodne ruchy języka w obrębie całej jamy ustnej. Zbyt krótkie – znacząco je ogranicza. Ankyloglosja wpływa tez na wygląd podbródka, co ma znaczenie w medycynie estetycznej czy kosmetologii. Ułożony nieprawidłowo na dnie jamy ustnej język, przytwierdzony skróconym wędzidłem może stać się przyczyną pojawienia się drugiego podbródka.
Szacuje się, że skrócone wędzidełko występuje u około 4-10% dzieci[3]. Objawy skróconego wędzidełka podjezykowego lub wargi górnej mogą być różne. Od trudności z kamieniem piersią, z butelki, ulewanie, refluks i pleśniawki aż po wady zgryzu czy bóle głowy.
Konsekwencje skróconego wędzidełka
Jeśli u noworodka, niemowlaka nie zdiagnozuje się skróconego wędzidełka i nie podda się go zabiegowi frenotomii, od pierwszych tygodni życia kształtuje się u niego nieprawidłowy wzorzec ssania, połykania i żucia. Jest to problematyczne ze względu na problemy z nabieraniem wagi czy bezstresowym karmieniem. Konsekwencje odczuwa nie tylko dziecko, ale i matka. Mogą należeć do nich:
- zniekształcone, spłaszczone, popękane i krwawiące brodawki,
- zbyt małe opróżnianie piersi,
- silny ból podczas przystawiania dziecka do piersi,
- infekcje piersi[4].
Nieprawidłowo zbudowane wędzidełko ma również duży wpływ na późniejsze problemy z mową. Pojawiają się kłopoty z artykulacją[5] oraz wady zgryzu. Do innych konsekwencji skróconego wędzidełka należą:
- nadmierne ślinienie,
- rozwój chorób przyzębia związany z trudnościami w utrzymaniu higieny jamy ustnej,
- problemy z całowaniem, prowadzące do trudności w relacjach osobistych,
- problemy z wysuwaniem protez u osób starszych,
- ulewanie,
- pleśniawki,
- zapalenie brodawki siatkowej,
- niemożność utrzymania smoczka[6].
Decydując się więc na diagnozę, a później na jak najszybszy zabieg podcięcia wędzidełka, stwarza się dziecku możliwość prawidłowego rozwoju mowy czy zgryzu. Pozwala to też uniknąć problemów w wieku młodzieńczym i dorosłym[7].
Decyzja o zabiegu podcięcia wędzidełka powinna być poprzedzona konsultacją logopedy, laryngologa, stomatologa dziecięcego czy ortodonty. Specjaliści ci oceniają zarówno budowę języka i wędzidełka, jak i to, w jaki sposób nieprawidłowości anatomiczne mogą wpłynąć na późniejsze problemy z artykulacją i mową. Na tej podstawie dobiera się właściwą metodę leczenia. Zabieg chirurgiczny jest jedynym sposobem na to, by uwolnić język.
Jak przebiega frenotomia?
Najczęściej wykonuje się ją w znieczuleniu miejscowym. Zabieg jest bardzo krótki i właściwie nie niesie za sobą żadnych nieprzyjemnych konsekwencji. Logopeda poprzez ćwiczenia i rozmaite techniki wspiera pacjenta w przygotowaniu do zabiegu oraz po zakończeniu czynności. Jest to konieczne, by zabieg był trwały i skuteczny. Lekarz wykonujący zabieg przedstawia natomiast wskazania po zabiegu[8].
[1] Zbyt krótkie wędzidełko podjęzykowe: objawy, leczenie, https://pulsmedycyny.pl/zbyt-krotkie-wedzidelko-podjezykowe-objawy-leczenie-895201, dostęp: 17.10.2022
[2] E. Jeżewska-Krasodębska, Ankyloglosja i jej konsekwencje w świetle badań oraz w praktyce logopedycznej, https://forumlogopedy.pl/artykul/ankyloglosja-i-jej-konsekwencje-w-swietle-badan-oraz-w-praktyce-logopedycznej, dostęp: 17.10.2022
[3] E. Hassmann-Poznańska, Czy to prawda, że krótkie wędzidełko należy przycinać, aby uniknąć wady wymowy u dziecka? Jeżeli tak, to kiedy wykonać zabieg?, https://www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.6.7.18., dostęp: 17.10.2022
[4] E. Jeżewska-Krasodębska, Ankyloglosja i jej konsekwencje w świetle badań oraz w praktyce logopedycznej, https://forumlogopedy.pl/artykul/ankyloglosja-i-jej-konsekwencje-w-swietle-badan-oraz-w-praktyce-logopedycznej, dostęp: 17.10.2022
[5] A. Sekula, A. Żebryk-Stopa, Czy podcina się krótkie wędzidełko, jeśli dziecko nie ma problemu z jedzeniem? Jak często u dzieci z krótkim wędzidełkiem języka rozwijają się zaburzenia mowy?, https://www.mp.pl/pytania/pediatria/chapter/B25.QA.6.7.19., dostęp: 17.10.2022
[6] przyp. R. Baxter, Język na uwięzi, 2023
[7] Zbyt krótkie wędzidełko podjęzykowe: objawy, leczenie, https://pulsmedycyny.pl/zbyt-krotkie-wedzidelko-podjezykowe-objawy-leczenie-895201, dostęp: 17.10.2022
[8] Krótkie wędzidełko języka, https://poradniklaryngologii.pl/krotkie-wedzidelko-jezyka/, dostęp: 17.10.2022